Stad in de Maak van 2023 naar 2024

Team SidM 2023 poseert in fonkelnieuwe KIOK. vlnr (15+) boven: Jaap van der Lee, Selma Hengeveld, Phillipa Driest, Daphne Koenders, Erik Jutten. midden: Ana Dzokic, Daan den Houter, Marc Neelen, Guido Marsille, Piet Vollaard. onder: Frank Hanswijk, Christine van Meegen, lege plek voor Melle Smets (zat vast in Belgie) en Sebastian Kubersky.

In Rotterdam is in december 2023 Kiosk heropend. Ooit onderdeel van Pension Almonde, tussentijds gevestigd in de Hofbogen, nu verhuisd naar de Stokerij aan de Pieter de Raadstraat 35A. Phillipa (Flip) organiseerde een ‘soft opening’ en vanaf nu is deze alternatieve kunst- en activisme bookshop / risoprintshop / vergader- en workshopruimte elke vrijdag van 14:00 tot 20:00 geopend. Hét adres voor ‘radical/critical theory, fiction, poetry and self-publishing practices.’
Intussen is de sloop van de Almondestraat na bijna drie jaar nodeloze leegstand dan toch begonnen, maar zijn de overige SidM-panden in Rotterdam Noord nog steeds actief, en zullen dat de komende jaren ook blijven.

In Vlaardingen gaat de bewonersgemeenschap Vlaardingermeent ook het komende jaar door. Het eerder stadsgeografische onderzoek van Els Desmet en Annemarie Sour kreeg dit najaar een vervolg. Melle Smets deed een gebruikersonderzoek in de wijk en werkt aan een voorstel voor de toekomst van buurt en wijk waarbij de ervaringen van de tijdelijke Vlaardingermeent worden meegenomen in de plannen voor een nieuwe buurt en wijk. De eerste (voorzichtige) successen zijn er al: de buurt krijgt collectieve, door bewoners beheerde groengebieden en er wordt ruimte gereserveerd voor een aantal (kleine) gezamenlijk te gebruiken en beheren ruimtes. Daarmee is onze wens/eis om na het tijdelijke beheer ook ‘iets’ voor de toekomst achter te laten, al voor een deel vervuld.

conceptschets Zwijndrecht

In Zwijndrecht Noord gaan we ism woningbouwcorporatie Trivire vanaf 2024 een deel van de Planetenbuurt, die gedurende 5-7 jaar in een sloop-nieuwbouwtransitie verkeert, in gebruik nemen als tijdelijk buurthuis/wijkcommons.

In 2024 bestaat Stad in de Maak (ongeveer) tien jaar. We werken al een tijdje aan de samenstelling van een boek/magazine ‘Magazijn’ waarin alles van de laatste tien jaar wordt opgeslagen. Verschijnt voorjaar 2024.

De strijd om de Burgemeester Roosstraat, waar we drie jaar lang hebben geprobeerd om een al twintig jaar jaar functionerende zelfbeherende bewonersgroep in een wooncooperatie om te zetten ging verloren. Uiteindelijk verkocht de gemeente Rotterdam, gezien de idiote voorwaarden die aan een wooncooperatie werden gesteld (onder veel meer: aantoonbaar 15 jaar ervaring met renovatie en het opzetten van meerdere wooncoops), toch liever aan een projectontwikkelaar.
Het zij zo, wij geven niet op en gaan ook in 2024 lustig verder met onze pogingen om ook in Rotterdeam een woon- of werkcooperatie mogelijk te maken.

Stoker, website en onderzoek Vlaardinger Meent


Er is (eindelijk) weer een nieuwe aflevering van De Stoker verschenen. Nummer 6 is geheel gewijd aan het huidige project Vlaardinger Meent en geschreven door de bewoners zelf. Lees alles over de verschillende bewoners, de reeks collectieve activiteiten en voorzieningen, het sociocratische zelfbestuur, tuintips, gedichten, stripverhaal en meer.

Download een pdf-versie hier, of scoor een printversie in de common (Cornelis Houtmanstraat 22)

Tegelijkertijd is (ook eindelijk) de website van het project actief: vlaardingen-commons.nl

This issue of De Stoker is in dutch, but some articles have been posted in an English translation on the website of the project.


Dit voorjaar verrichtten Els Desmet en Annemarie Sour stadsgeografisch onderzoek naar de geschiedenis, de bewoners en de verschillende samenwerkingsverbanden van de wijk Vlaardingen-Oost. Het volledige verslag is hier te downloaden.

Vlaardinger Meent, een jaar later

Een weelderige groene binnentuin met daaromheen huizen, die een antwoord bieden op de kieren die de huidige woningmarkt blootlegt. Een jaar na oprichting heeft de Stad in de Maak-enclave in Vlaardingen een naam: de Vlaardinger Meent / Vlaardingen Commons. De eerste commons (gedeelde ruimten en voorzieningen) zijn er, de community is verdubbeld. Een update van dit levende onderzoek naar nieuwe manieren van wonen en samenleven.


In de woonkamer van de Cornelis Houtmanstraat 22 liggen houtsnippers op de grond, met een pad ertussendoor. Tegen de wanden staan boekenkasten met boeken over uiteenlopende onderwerpen. Van fermenteren tot de geschiedenis van Oost-Europa, en ook boeketreeksromans. Twee luie fauteuils. En dan is daar opeens de herkenbare stijl van de stadsnomaden van Stad in de Maak, met dank aan Studio C.A.R.E., die van de gemeenschappelijke woonkamer van het nieuwste project in Vlaardingen een herberg maakte.

Herberggevoel

De ruimtes zijn hostel-style ingericht. Na de lobby c.q. leeskamer staat er in het volgende vertrek – uiteraard zijn de deuren er overal uitgehaald – een eettafel met allerlei verschillende stoelen. Een keuken vol tweede tot en met tiende kans kookgerei en lockers maken het herberggevoel helemaal af.

Nu de logés nog. Boven zijn er een tiental slaapkamers, bedoeld voor kortdurend verblijf in de herberg. Er heeft echter nog niemand kunnen slapen. “De dag voor de opening stond de bouwinspectie van de gemeente voor de deur”, vertelt Daan den Houter, die zich naast zijn kunstenaarschap opwerpt als waard van de meent. “Omdat er een muur is doorgebroken, kan de veiligheid niet gegarandeerd worden en mag er niemand slapen.”

Een domper voor het herbergmodel. En tegenslag komt vaak niet alleen. “Eén van de bewoners ging trouwen. Er was een feestje dat tot 22.00 uur zou duren. De muziek was al uit, maar om 22.30 uur stond de politie voor de deur vanwege een klacht van de benedenbewoners.”

Het zijn waardevolle lessen in het onderzoek naar samenleven en het ‘op maat maken van de stad’, waar de Vlaardinger Meent voor is opgericht. Ook in deze straten beslissen en beheren de bewoners het geheel sociocratisch. “We leren hier opnieuw wat het is als uiteenlopende mensen samenleven. De meeste problemen worden al opgelost door naar elkaar te luisteren”, concludeert hij. “En de schuttingen eruit halen, dat helpt ook al een heleboel.”


Groei en inkomsten

De Vlaardinger Meent, zoals de bewoners de twee straten na bijna een jaar lang sociocratisch overleg doopten, begint vaste vormen te krijgen. Inmiddels zijn er 70 woningen in beheer bij Stad in de Maak, waarvan een deel bestaat uit gemeenschappelijke voorzieningen en opslag. Zo’n 55 huizen worden door één of meer bewoners bewoond.

De huurinkomsten (300,=/mnd/woning) worden gesplitst in drie potjes: een derde gaat naar Algemene Kosten en Onderzoek & Ontwikkeling van Stad in de Maak, daarvan wordt, naast een potje overhead, onder meer sociaalgeografisch onderzoek naar heden en verleden de wijk van betaald; een derde naar het beheer van de straat, daar worden – naast de reguliere onderhoudskosten van de woningen – voorzieningen zoals de herberg en de tuininrichting van betaald; en het overige deel vloeit terug in de community voor gemeenschappelijke wensen en projecten. Ook de andere projecten van Stad in de Maak hebben een dergelijke budgetverdeling, terwijl bovendien circa een kwart van de beschikbare woningen wordt vrijgemaakt voor algemeen gebruik en gedeelde voorzieningen.


Commons

Denk bijvoorbeeld aan de tuin, waar nu een kas wordt gebouwd. Ook is er – net als in het eerdere grote project Pension Almonde in Rotterdam – een ruimte bestemd als sauna. In de gemeenschappelijke werkplaats kan iedereen gereedschap lenen en met machines werken. Verder is er weer een Wasbuur, een blank space, een ruil kledingkast en twee gemeenschappelijke woonkamers.

“We hebben veel oogst uit de tuin en daar zijn mensen erg enthousiast over”, vertelt bewoonster Laura, die veel in de tuin doet. “We hebben bijvoorbeeld pesto uitgedeeld aan iedereen.” Bewoonster Romy gebruikt veel van de common spaces. “Het is fijn om met een groepje mensen in de ruimte bij de buitenkeuken te zitten. De keuken in het hostel gebruiken we nu voor de soepavonden. Vorige week vierden de San Juan in de tuin. Dat was een initiatief van mijn half Spaanse buurvrouw. Je ziet dat er steeds meer mensen zijn die iets oppakken of organiseren.”

Nu het hostel niet beslapen kan worden, broeden de bewoners op nieuwe ideeën. “Het was een teleurstelling dat dit idee in duigen viel, maar we denken wel gelijk aan wat we nog wél allemaal kunnen met deze ruimtes. Je ziet dat mensen gelijk kijken wat er nodig is voor de community en met nieuwe ideeën komen” vertelt Romy. Laura: “We willen er een geluidsdichte ruimte maken, zodat muzikanten er kunnen opnemen en er wél kleine feestjes gehouden kunnen worden.”

“Al blijft het wel de vraag hoe je een community goed organiseert”, zegt Romy. “Er integreren mensen, er gaan mensen weg. Er zijn taken die populair zijn en ook vaak vacatures, die niet altijd ingevuld worden.” De buitenkeuken bijvoorbeeld, die initieel het hart van de straat zou moeten zijn, ligt er verlaten en een tikkeltje verloederd bij. “Zo zie je dat je dingen soms kunt bedenken, maar dat de praktijk vaak anders loopt. Daar leren we van.”


Verdubbeling van het aantal bewoners

De community groeide vorig jaar gestaag woning na woning, tot er ongeveer een groep van 25 moderne stadsnomaden woonde. Zij legden contacten in de straat. Met elkaar, maar ook met de zittende bewoners die met een tijdelijk contract van woningcorporatie De Samenwerking in de overige huizen in de straat woonden.

Toen zij vorig jaar het bericht kregen dat ze eruit moesten, ontstond het contact met Stad in de Maak. Daan: “Waarom zou je een nieuwe woning zoeken, als je weet dat er in jouw straat een andere partij is die ook tijdelijk woningen verhuurt? Wilden wij er opeens 30 mensen bij die anders op straat zouden komen te staan? Het was niet echt een vraag. Voor ons was het raar om ze eruit te knikkeren, als partij die de woningmarkt toegankelijker wil maken voor mensen tussen wal en schip, zoals deze mensen.”


‘Je schutting gaat eruit’

Dus werden de oude bewoners van de straat ingelijfd in de Vlaardinger Meent. Er was 1 voorwaarde: je schutting gaat eruit en je draagt bij aan de community. Ook werden de nieuwe, oude bewoners onderdeel van de sociocratie. Opeens moesten de bijeenkomsten die vanwege het internationale gezelschap van Stadsnomaden altijd in het Engels waren, in het Nederlands vertaald worden.

Daan: “De behoeften blijken wel verschillend. Grof gezegd: het ene deel wil het liefst alleen zelf verbouwd voedsel eten en leeft zo duurzaam mogelijk. Dan is het even wennen als je buurman met een frituurpannetje bitterballen en een krat bier in de binnentuin zit.”

Het was wel even spannend, vond Romy. “Er hing wel wat onrust in de lucht. Daarom hebben we als Housing & Residence Circle iedereen persoonlijk benaderd. We stelden onszelf voor en vertelden dat we het samen moesten doen. Jij hoort er ook bij. Na een tijdje ebde de spanning weer weg en zaten mensen meer in hun comfortzone. Vorige week hadden we een meeting met Stad in de Maak en je zag dat mensen die eerst zeker niet zouden komen, er nu toch waren.”

Een blijvend symbool voor stadsnomaden

Wat schuurt tegen conventies kan nou net een broedplaats zijn. “Uiteindelijk onderzoeken we met dit project hoe je je leefomgeving geschikt maakt voor het leven buiten de gebaande paden. Hoe je samenwoont, werkt, leeft en hoe een woning een multifunctionele bron is die je leven verrijkt.”, concludeert Daan. “Wij willen het concept wonen aanpassen naar een nieuwe manier van leven die past bij de behoefte van de stadsnomade.”  Het idee is om vanuit dit onderzoek met de Vlaardinger Meent iets blijvends achter te laten in de wijk, nadat we hier weer zijn vertrokken. “Dat kan een logeerhuis zijn, of slechts een straatnaambordje dat herinnert aan wat hier ooit was, maar ook veel meer.”

Vaarwel Pension Almonde, welkom Vlaardinger Meent

Sinds dit voorjaar is Stad in de Maak actief in Vlaardingen. Een rustig woonwijkje met jaren ’20 woningen op vijftien minuten metro-afstand van het centrum van Rotterdam is de locatie van het volgende experiment met het tijdelijk beheer. Welkom in de Vlaardinger Meent / Vlaardingen Commons, de nieuwste telg van Stad in de Maak en de opvolger van Pension Almonde. Wat rustiger en wat groener deze keer, maar met dezelfde uitgangspunten: alternatieve samenlevingsvormen, het zo veel mogelijk delen van voorzieningen en engagement met de bewoners uit de wijk.

Cornelis Houtmanstraat

Vaarwel Almondestraat
De voorloper van de Vlaardinger Meent, Pension Almonde link, was een straat met 52 voormalige sociale huurwoningen. Van eind 2019 tot april 2021 was de hele Almondestraat in Rotterdam in beheer van Stad in Maak als experiment om de stad toegankelijk te houden. Er woonden moderne stadsnomaden; mensen die tussen wal en schip vallen op de woningmarkt. Commons en laagdrempelige buurtinitiatieven kregen er een kans. Fysiek is er niets meer van Pension Almonde over. Alleen een lege straat met gekleurde muren en beveiligingscamera’s van de nieuwe eigenaar.
Gelukkig is er nog de impact: de research die er gedaan werd, zowel als kunstproject als academisch. De aandacht die kwam voor de stadsnomaden en impuls die dit gaf aan het politieke en maatschappelijke debat. Verder was er natuurlijk de Slopera, die als onderdeel van de Operadagen een statement maakte tegen speculatie en het grootkapitaal. Bovendien woonden er mensen, ontstonden er netwerken. Zelfs in coronatijd, vanwege de noodhulp en de gedeelde ruimte en buurtvoorzieningen in de plint. Dit moesten we toch voortzetten op een nieuwe plek? Al was het maar om de vraag te beantwoorden: Kan het Pension zelf nomadisch worden en zich van plek naar plek verplaatsen?

Buitenkeuken, Studio C.A.R.E.

Welkom Vlaardingen-Oost
In elk geval wel voor een deel. Een deel van de bewoners van Pension Almonde verhuisde mee naar twee straten in Vlaardingen: De Cornelis Houtmanstraat en de Nieuwe Kerkstraat. Waar Pension Almonde één straat omvatte, zijn dit zelfs twee straten, waarvan de woningen van woningcorporatie De Samenwerking langzaam in beheer komen van Stad in de Maak tot aan de sloop, die gepland staat in 2023.
Na het verlies van Pension Almonde is er één voorwaarde: Stad in de Maak laat dit keer iets blijvends achter, zodat de herinnering aan dit nieuwe ‘pension’ ook na de sloop achterblijft in de wijk. In eerste instantie zou Stad in de Maak de lege woningen overnemen, maar na de start van het project bleek dat ook de zittende bewoners die zouden moeten verhuizen, nu van Stad in de Maak willen huren. Dan hoeven zij hun woning niet uit én zouden ze bovendien minder huur gaan betalen. Volgende week is er een meeting, in het Nederlands en Engels, om de bewoners in te lichten over sociocratie en de ideeën achter het pension.
Een verrijking, vindt de 22-jarige Noëmi het leven in de Cornelis Houtmanstraat. In coronatijd woonde ze alleen. Achteraf gezien was dat best eenzaam. Ze droomde over een community. Nu ze betrokken is bij de start in Vlaardingen kan ze eindelijk haar idealen leven. “Een crisis toont meer dan ooit dat wij elkaar nodig hebben en zo duurzaam mogelijk moeten leven.” Ze komt uit Roemenië en volgt haar volledige HBO-opleiding in Nederland. Als student Transformative Social Innovation is het wonen via Stad in de Maak een levend onderzoek voor haar.
Samen met huisgenoot en vriendin Romy was ze een van de eerste bewoners. Ze kregen het oudste huis toegewezen, wat ze opknapten met tweedehands meubels en kunst van vrienden aan de muur. Hoewel ze boven wonen, delen de bewoners alle tuinen. Het balkon staat vol stekkies, die klaar zijn om de grond in te gaan.

Noëmi

Stekkies
Aan de overkant, in de Nieuwe Kerkstraat heeft Laura hetzelfde. Overal staan er planten die een plekje moeten krijgen. Net ingetrokken en nog voor die – Laura identificeert als non-binair – alles binnen op zijn plek heeft staan, is die meteen aan de tuin begonnen. Eerst stond er een vijgenboom, dat vond de community een grote aanwinst. “Helaas heeft de vorige bewoner heeft ‘m van de week opgehaald. Wel heb ik de bessenstruiken uit de tuin van de buurman kunnen redden en hier geplant.” Eerst woonde Laura in een ecodorp in de Achterhoek, maar via Noëmi kwam die in Vlaardingen terecht.

Een paar huizen verder laadt David zijn auto uit. De helft van de verhuisspullen liggen er nog in. Voor het eerst sinds jaren trekt hij in een woning, nadat zijn plan om de wereld rond te zeilen in duigen viel door corona. “We zijn blij om op deze manier bij te dragen aan sociale verandering. De woningmarkt zit potdicht en zo onderzoeken we een alternatief. Ik ben ook heel benieuwd naar het idee van sociocratie. Dus we gaan ontdekken hoe het is om ergens in te investeren, ook al is het uiteindelijk natuurlijk tijdelijk.”

Olaf en Paul

Pannenkoeken en drankjes met de buren
In het huis naast dat van Noëmi bakt Clara pannenkoeken, terwijl haar vriendin Rif haar backpack inpakt. Er gaat veel in, want zonder vaste woon- of verblijfsplaats leeft daaruit. Ze gaat vandaag naar Frankrijk en hoe lang ze waar zal blijven weet ze nog niet. Op een stoel zit huisgenoot Eden aan de koffie. Hij moet opschieten om naar zijn werk te gaan, maar hoopt nog een pannenkoek te bemachtigen.
Vrolijk vertelt de Duitse Clara over haar verhuizing van het levendige pension Almonde, midden in de stad, naar het toch wat rustigere Vlaardingen. “Hier zit je vlakbij de Broekpolder, fijn in een natuurlijke omgeving. En als ik vrienden wil zien, ben ik in een kwartier in de stad. We hebben het hier ook leuk met elkaar. Er is frisse energie. We mogen samen de community vormgeven. Pension Almonde was een staand concept, waar ik in kwam wonen toen het al een jaar draaide.” Ook hier staan er potjes met stekkies op tafel. Daarnaast liggen er stukken zelfgemaakte zeep. “Van de buurvrouw, Linda, die hier al jaren woont. We krijgen steeds meer contact. Ze wil weten wat we ervan vinden.”

Al met al is het nieuwste pension een mix van verschillende soorten bewoners. De stadsnomaden die uit levensovertuiging niet hechten aan een vaste woonplek vormen een interessante combinatie met de oude bewoners van de straten, die juist willen blijven omdat ze wél hechten aan een vaste woonplek. Daarnaast is er mondjesmaat contact met de bewoners van de andere blokken, die in beheer zijn gegeven aan een huisvester van Oost-Europese arbeidsmigranten.
Ergens is het gek, vindt Noemi: “Stad in de Maak neemt deze straten over en wij zijn een community aan het vormen. Maar er is al een community van mensen die hier jaren wonen.

Sociocratische meeting @ De Stokerij

Sociocratie
Elke twee weken is er een meeting, waarin praktische dingen worden besproken. Deze zomer werd er gezamenlijk getuinierd en besloten dat er zo min mogelijk schuttingen in de tuinen moeten staan. Ook is er een buitenkeuken geopend die de bewoners maakten samen met Studio Care. De bewoners zijn verdeeld over vier sociocratische cirkels, die de gemeenschap besturen: program, research, administration en maintenance.
Deze laatste heeft twee subcirkels: gardening en the new people circle, voor het selectieproces van nieuwe bewoners. De basis van het systeem is dat de cirkels over een onderwerp gaan en ideeën opperen, maar dat beslissingen nemen alleen kan op basis van consent: instemming van ieder groepslid. Lees meer over dit besluitmodel van stad in de maak.“

Daarnaast moeten we het veel meer hebben over de structuur van het samenleven”, vindt Noemi. Haar voorstel om ook eens per twee weken een meeting hierover over te organiseren kreeg voldoende bijval. “Hoe waarborg je dat we samenleven als een community, terwijl iedereen zijn vrijheid behoudt? Dat we ieders engagement behouden als er straks veel meer woningen en bewoners onderdeel van de community worden? Het zijn vragen waar je eindeloos over kan lezen en discussiëren, maar wat ik vooral graag wil: dit in praktijk daadwerkelijk gaan doen.”

Slopera , the (short) Movie

Eind september 2020, tussen twee Corona-lockdowns in, werd in de Almondestraat de straatopera ‘Slopera, tragiek van een sloopstraat’ opgevoerd. Een keur aan Rotterdamse acteurs en zangers, een koor van Codarts en natuurlijk de oude en nieuwe bewoners zelf brachten lief en leed van twee jaar vertrekkende Almondestraters en intrekkende stadsnomaden, van gedeeld leed en gedeeld plezier, en van de spelers en slachtoffers van het stedelijk woningtoewijzingssysteem in beeld. Met een samenvattende video impressie kijken we even terug naar één van de culturele hoogtepunten van het project Pension Almonde.

Meer over De Slopera en de activiteiten van het weekend van de uitvoering hier

Shapeshifting: Stad in de Maak als ‘producent van Gemene Ruimte’

Op 29 januari, midden in een Covid-lockdown, verdedigde Louis Volont (Sociologie & Cultuur Commons Quest Office, Universiteit Antwerpen) zijn proefschrift ‘Shapeshifting: The Cultural Production of Common Space’. Stad in de Maak in het algemeen, en Pension Almonde in het bijzonder, was een van de drie cases die Louis als ‘getuigen voor de verdediging’ gebruikte. De andere twee zijn The Public Land Grab (Londen) en Montana Verde (Antwerpen). Het volledige proefschrift is online te lezen, maar hier is alvast een voorproefje.

In zijn inleiding stelt Louis zijn fundamentele ‘empirische’ onderzoeksvraag als volgt: “Dit onderzoek stelt het concept van gemeenschappelijke ruimte op de proef. Mijn leidende vraag is deze: hoe wordt de gemeenschappelijke ruimte geproduceerd binnen de huidige omstandigheden van stedelijke ontwikkeling? Anders gezegd: via welke tactieken geven stadsactivisten een ruimtelijke uitdrukking aan het concept van de Gemene Ruimte (commons)?”

De belangrijkste ‘gids’ van de studie is Lefebvre’s ’triade’ (‘The Production of Space’ en ‘Critique of Everyday Life’); ‘geleefde’ ruimte (representatieve ruimte), geconcipieerde ruimte (representaties van ruimte) en waargenomen ruimte (ruimtelijke praktijk). Maar Louis hernoemt / herdefinieert deze Levebrvreaanse triade vanwege: “Lefebvre’s ‘wollige’ formulering van de drie sferen van de triade. Representaties van zowel ruimte als representatieruimten lijken in de triade op te treden als dingen, namelijk als visuele, verbale of geschreven projecties in de context van de eerste, en als ruimtes met een gevoel van meervoudige betekenis in de context van de laatste. Ruimtelijke praktijk komt dan niet naar voren als een ‘ding’, maar als een ‘proces’: een proces om ruimte te gebruiken, of het nu is om te overleven, maatschappelijke reproductie of kapitalistische groei.

In plaats daarvan wordt de triade geherformuleerd als “de uitdrukkingen van representatie (de ruimte denken), voorheen bekend als representaties van ruimte, configuratie, (de ruimte bouwen), voorheen bekend als ruimtelijke praktijk en betekenis (de ruimte interpreteren), voorheen bekend als ruimtes van representatie. Samen de drie ‘krachtvelden’ van de triade. Deze drie krachtvelden laten elk onderscheid tussen ‘ding en proces’ achter, maar impliceren slechts ‘een manier van doen’.
Dit is een taalkundige, pragmatische operatie om zonder veel verwarring te kunnen wijzen op elk van de drie beschouwde elementen. Vandaar: binnen het veld van representatie vraag ik: hoe ‘denken’ commoners common space? Op het gebied van configuratie vraag ik: hoe ‘bouwen’ commoners een gemeenschappelijke ruimte? En op het gebied van betekenis vraag ik: hoe ‘leven’ commoners in de gemeenschappelijke ruimte?”

Lees verder “Shapeshifting: Stad in de Maak als ‘producent van Gemene Ruimte’”

Sloperaweekend in de Almondestraat

Tijdens het Sloperaweekend op 25, 26 en 27 september presenteerde Pension Almonde zich nog een keer groots met: de Opera, de Straat en de Theorie. Nog één keer deelden wij ons leven in de straat met een fantastische opera met een cast van bekende Rotterdamse acteurs en bewoners. Nog één keer openden we alle deuren voor een straatvullende expositie. Nét op tijd voor de sloop van de straat na 1 november en precies op tijd om wethouder Bas Kurvers rond te leiden door de straat en te wijzen op het belang van community en onconventionele woonvormen in Rotterdam.

Het publiek in anderhalve meter vakken. Op de voorgrond het toneel en de balkons (voor het koor)

De (Straat)Opera
Elke dag om 17.00 uur brachten bewoners samen met logés, passanten en een 100% Rotterdamse cast de straat tot leven in de voorstelling Slopera, tragiek van een Sloopstraat. Een Rotterdamse Opera waar zelfs de sloopkogels dansen met o.a. John Buijsman, Gabby Bakker, Nastaran Razawi Khorasani en Jan Rot. Deze voorstelling is onderdeel van de Operadagen Rotterdam en gemaakt door Louis van der Waal en Hajo Doorn i.s.m. Wunderbaum in opdracht van Stad in de Maak. Vanwege Corona zaten de 150 bezoekers per avond allemaal in hun eigen vak. Stoelen werden zelf meegenomen, net als de snacks en drankjes. Na een regenachtige try out op vrijdag, scheen de rest van het weekend de zon in de straat. Vanwege Corona was het heel anders dan we ooit verwacht hadden, maar de mensen in hun vakken bleken een prachtige levende straatcompositie en er waren toch nog uitverkochte voorstellingen.

(een deel van) de acteurs: vlnr Jan Rot, John Buijsman,

De Straat
HaHa Productions organiseerde een straatvullende expositie die rondom de voorstelling te zien was. Alle buurtinitiatieven, ateliers en andere ruimtes die konden dienen als expositieruimte openden hun deuren. Het was een exclusief inkijkje in het leven in dit veelzijdige en creatieve moderne stadspension. Een kinderkamer met een verhaal, een parade van futuristische wenswoningen, een Heimweewoning, een autobiografisch springkussen, open ateliers, een muziekpodium door jongeren uit Rotterdam-Noord en nog veel meer! Het Sloperahuis was het epicentrum van deze expo. Vanuit deze plek brachten Roxette Capriles en Rolf Engelen voorafgaand aan de Slopera al ruim een jaar steeds kleine interventies. Acts uit het 24/7 leven in de Almondestraat, op de meest onverwachte momenten, plekken en manieren. Tijdens het weekend was er een Loterij, waarin je voorwerpen uit de straat en eerdere actes kon winnen. Ook was er een telefoontribune, waarin je smartphone een performance die je alleen via je camera terug kon zien.

sloopkogel ballet

De Theorie en De Praktijk
Als initiatiefnemer van Pension Almonde organiseerde Stad in de Maak dit weekend om aandacht te vragen voor onconventionele vormen van coöperatief wonen, werken en leven in een veranderend Rotterdam. Pension Almonde opende haar deuren voor de groeiende groep mensen die niet langer vertegenwoordigd wordt in de huidige stadsvernieuwing. Het project was een levend onderzoek, waarvan de bewoners en buurtinitiatieven onderdeel zijn. De resultaten waren zichtbaar in de straat.

Lees verder “Sloperaweekend in de Almondestraat”

De kracht van de commons

Commons of meenten zijn een vast onderdeel van de projecten van Stad in de Maak. Dit zijn gemeenschappelijke voorzieningen die bewoners voorzieningen met elkaar en met de wijk delen. Met Pension Almonde zijn bij Stad in de Maak niet alleen dergelijke commons opgezet, maar is er ook ruimte gemaakt voor laagdrempelige buurtinitiatieven. Zijn deze plekken de lijm voor sterke wijken of een pleister op de wond van het systeem? Of maken ze de wond zelfs groter, omdat de aansprekende plekken die hiermee aan de wijk worden toegevoegd gentrificatie en verdrijving van de bewoners in de hand werkt? Deze vragen stonden op dinsdag 19 mei centraal in de derde expertmeeting rondom Pension Almonde. Daphne Koenders doet verslag.

Al vanaf de 12e eeuw komen meenten voor in Nederland: onverdeeld gemeenschappelijk gebruikte en beheerde grond, goed of ruimte.
Stad in de Maak stelt delen van gebouwen (die de stichting beheert) vrij van huur en opent ze voor dit soort voorzieningen. Het zijn plekken waar de markt niet in voorziet, maar die toch bijdragen aan de behoeften in de wijk. 

Bij de Stokerij vind je bijvoorbeeld een collectieve houtwerkplaats, een ‘Wasbuur’ en een activiteitenruimte. In Pension Almonde zijn er 4 panden in gemeenschappelijk beheer, bijvoorbeeld een woonkamer (op de foto hierboven), een ruilhuis voor meubels en een lege ruimte die iedereen kan gebruiken. Ook zijn er 11 maatschappelijke initiatieven in de plint van de Almondestraat gehuisvest: zoals een ZZP-werkplek met oppasservice, een maatschappelijk koffiezaakje, een plek voor talentontwikkeling voor jongeren (bekijk hier het overzicht van alle initiatieven). Tot eind september kunnen zij experimenteren doordat zij deze ruimtes ‘om niet’ kunnen gebruiken, waardoor het pension als wijkincubator functioneert.

Bloeiende initiatieven
Taalent010 is een van de initiatieven in de Almondestraat. Vrijwilligers geven er informeel Nederlandse taalles aan ‘verborgen vrouwen’, migrantenvrouwen die eerder niet veel buiten kwamen. (Lees ook: ‘Stiekem doen we veel meer dan Nederlands oefenen’) Een zeer wijkgericht initiatief wat te kleinschalig is om zich te verbinden aan de bureaucratie van de gemeente en buurthuizen. “Eerst hadden wij geen eigen ruimte en deden we veel aan huis. Nu weten de vrouwen ons veel beter te vinden. Bovendien verschaft het pension onze vrouwen de geborgenheid om zelf vanuit ons pand weer eigen initiatieven te ontplooien”, concludeert initiatiefnemer Meriem Al Laamairi. “We bedenken nu al doende hoe we onszelf financieel onafhankelijk kunnen maken. Dankzij deze commons-constructie hoeven we ons niet te plooien naar de gemeente, waardoor de initiatieven van de vrouwen kunnen bloeien. Nu willen we een Wijk B.V. oprichten.”

Lees verder “De kracht van de commons”

Op zoek naar de ruimte voor coöperatief wonen en leven in Rotterdam

Alhoewel stad en stadsnomade (zeker in een werkstad als Rotterdam) onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, lijkt er op dit moment ware hausse aan nieuwe stadsbewoners te zijn aangespoeld of opgestaan. Mensen die vanwege hun leefstijl of omstandigheden vaak tussen wal en schip vallen op de koop- en huurmarkt. Met Pension Almonde is Stad in de Maak het experiment aangegaan om rond deze diverse populatie een (tijdelijke) community op te bouwen. Op 22 april 2020 was de zoektocht naar ruimte voor deze stadsnomaden het onderwerp van de tweede online werksessie van Stad in de Maak. Tot nog toe heeft de stichting gebruik gemaakt van tijdelijk beschikbaar vastgoed – maar blijft dat wel beschikbaar, en wordt het geen tijd om een permanente plek zeker te stellen in de stad? Daphne Koenders doet in deze longread verslag.

De afgelopen 7 jaar nam Stad in de Maak verschillende panden in Rotterdam-Noord op tijdelijke basis– variërend van ca drie tot tien jaar in gebruik voor verschillende vormen van samen wonen, werken en ontmoeten.

In de Almondestraat, waar meer dan 50 mensen wonen en 11 buurtinitiatieven en sociale startups gebruik maken van de broedplaatsenfunctie in de plint van de straat, is de tijdelijkheid extreem (aanvankelijk 18 maanden, inmiddels verleng tot ca twee jaar). De levensvatbaarheid en maatschappelijke waarde van het pension Almonde, zoals de straat in de tussentijd is omgedoopt, lijkt na een jaar nomadiasch gebruik wel bewezen. Er is een businessplan in ontwikkeling om Pension Almonde als nomadisch stadspension te behouden en na de sloop weer op een andere plek voort te zetten. Dit kan opnieuw via tijdelijk beheer of door zelf panden vrij te kopen voor permanent coöperatief gebruik, twee opties die in de expertmeeting verkend werden. 

Tussen wal en schip
Vooralsnog lijkt het erop dat vooral woningcorporaties, die hun voorraad de komende jaren grootschalig moeten renoveren, aanbod zouden kunnen hebben in tijdelijke leegstand van woningen. De gemeente heeft een beperkte woningvoorraad en particuliere bezitters renoveren zelfden op de grotere schaal van een straat of een woningbok. Voor tijdelijk beheer a la Pension Almonde is het een voorwaarde dat woningcorporaties zoeken naar sociale manieren om leegstand te benutten. Woonstad Rotterdam werkt samen met antikraakorganisaties voor leegstandsbeheer, maar Woonstad faciliteert wel enkele wooncoöperaties waar wonen, kunst en maatschappelijke voorzieningen samenkomen en waar bewoners zelf het onderhoud op zich hebben genomen, vertelt projectleider wijkverbetering Mariëlle Bleekrode . De wooncoöperatie op de Wolphaertsbocht is een goed voorbeeld. Woningcorporatie de Samenwerking in Vlaardingen bemiddelt zelf in tijdelijke verhuur bij leegtand. Directeur Mark van der Velde: “Anti-kraakorganisaties kunnen moeilijk een uitzondering maken voor mensen die tussen wal en schip vallen. Door zelf te bemiddelen kunnen we iemand in nood die aan de balie komt helpen.”

Lees verder “Op zoek naar de ruimte voor coöperatief wonen en leven in Rotterdam”