In Pension Almonde wonen mensen die een andere levensstijl hebben dan past binnen het plaatje van woningcorporaties en huiseigenaren. Sommigen hebben daar bewust gekozen, anderen zijn onbedoeld in deze situatie terecht gekomen. Op 24 maart 2020 waren deze ‘moderne stadsnomaden’ het onderwerp van de eerste online werksessie van Stad in de Maak. Wie zijn de stadsnomaden? En is Rotterdam klaar voor deze groeiende groep met een nieuw soort ruimtevraag?
Stadsnomaden zijn geen homogene groep, maar een mix van hoogopgeleide werkmigranten, zzp’ers in de creatieve sector, nieuwe Nederlanders, studenten, ondernemende eenlingen. Het zijn ook daklozen, bankslapers of vluchtelingen. Een ding hebben zij gemeen: via de gangbare wegen op de woningmarkt kunnen zij lastig een woning vinden.
De wachtlijsten voor sociale huur zijn torenhoog, net zoals de huren in de particuliere sector. Om een huis te kopen moet je aan steeds strengere voorwaarden voldoen. Bovendien past de traditionele levensstijl helemaal niet bij deze mensen.
De moderne stadsnomade is op zoek naar betaalbare en onconventionele ruimte in de stad: woonruimte, werkruimte, kunstruimte, sociale ruimte en gedeelde ruimte. De afgelopen jaren klopte een groeiende groep mensen aan bij Stad in de Maak, die nu deels onderdak heeft in Pension Almonde. Het tijdelijke stadspension in 53 sloopwoningen in de Almondestraat in Rotterdam-Noord. Een nomadisch placemaking experiment dat de aanwezigheid van deze groep in de stad vertegenwoordigt.
Pension Almonde en haar bewoners
Hoewel er kennelijk een flinke populatie stadsnomaden is in Rotterdam is er weinig over deze groep bekend. Pension Almonde is met circa 60 bewoners en de mogelijkheid tot short stay in een pensionkamer een van hun bolwerken. Het pension als experiment maakt het mogelijk om de groep stadsnomaden op het vizier te krijgen. Zo is het merendeel tot nu toe een twintiger of dertiger, zijn ze hoog opgeleid en hebben ze uiteenlopende beroepen.
Het blijkt dat een derde van de bewoners tot nu toe buitenlands is. Bijvoorbeeld de Australische kledingmaakster Abhaya, de uitwisselingsstudent Eszter, maar ook kunstenares Jantje die door Europa trekt om steeds voor andere musea projecten uit te voeren. Van de Nederlandse bewoners komt ongeveer de helft uit Rotterdam en omstreken, de rest is nieuw in de stad. Een groep idealisten, vrije geesten en kunstenaars, het gezin in een verbouwing thuis, maar ook de bankslapers die in samenwerking met Rotterdamse Douwers nu begeleid in het pension wonen. Opmerkelijk is het aantal pauzebewoners. Mensen die een tijdelijke woning zoeken doordat ze bijvoorbeeld tussen twee huizen in zitten, net uit elkaar zijn, et cetera.
Van vluchteling tot digital nomad
Onder invloed van mondiale ontwikkelingen komen er steeds meer mensen met een – al dan niet vrijwillige – ‘stadsnomadische’ levensstijl met bijbehorende ruimtelijke uitdagingen in de georganiseerde stad. Denk aan wat de ‘vluchtelingencrisis’ werd genoemd, waarna er overal in tijdelijke containerwoningen kwamen. Of aan het beeld van de digital nomad die vanuit zijn hangmat op zijn laptop geld verdient. De professional die twee dagen per week in een stad moet zijn voor werk, maar elders zijn gezin heeft. Qua ruimtevraag zoeken zij allemaal flexibelere verblijfsruimte, anders dan een hotel of een huurwoning.
Vooralsnog is de aanwezigheid van stadsnomaden een ruimtelijke uitdaging waar de stad nog geen antwoord op heeft. In de Rotterdamse Woonvisie staan vooral maatregelen rondom sloop en nieuwbouw en het mogelijk maken van een woningcarrière. Woningcorporaties moeten hier als uitvoerende partij aan voldoen. Prijzen van koopwoningen stegen tot voorkort de pan uit. Voor betaalbaar, onconventioneel en flexibel is weinig plek in Rotterdam.
Stad van komen en gaan
In de presentatie over haar onderzoek Stad van komen gaan doet architectuurhistoricus Michelle Provoost enkele aanbevelingen. Om de stad inclusief te houden is het belangrijk dat er ook in de centra betaalbare woningen zijn, terwijl deze ruimtes wereldwijd snel aan het verdwijnen zijn. Ten tweede moeten steden vrijer kunnen omgaan met de regels en het programma voor ruimtes, zodat nieuwe ontwikkelingen de ruimte krijgen. Ook zou het makkelijker moeten worden om faciliteiten te delen.
Verder pleit ze voor ‘robuuste’ architectuur; ga ervan uit dat tijdelijkheid permanent is. Ook al woont een vluchteling tijdelijk in een container, na hem komt er nog een. Tenslotte is het nodig dat partijen die zelf een vastgoedproject willen ontwikkelen als serieuze partij gezien worden, tussen de beleggers en projectontwikkelaars. Nu gaan panden naar de hoogste bieder, wat niet persé de beste situatie voor de stad oplevert.
Plek voor de stadsnomaden
Een cruciale vraag voor Stad in de Maak is hoe het gat tussen de ruimtevraag van de stadnomaden en de aanbodkant van het vastgoed gedicht kan worden. Pension Almonde bewijst dat de combinatie tussen wonen, maatschappelijke voorzieningen, short stay, werken en gezamenlijke ruimte een maatschappelijk ankerpunt in de wijk vormt, waar de hele wijk van profiteert. Samen met partners onderzoekt Stad in de Maak een business case met verschillende varianten voor permanente en nomadisch-tijdelijke oplossingen. Een vervolg voor Pension Almonde na de sloop.