Wonen

Alhoewel stad en stadsnomade (zeker in een werkstad als Rotterdam) onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, lijkt er op dit moment ware hausse aan nieuwe stadsbewoners te zijn aangespoeld of opgestaan. Mensen die vanwege hun leefstijl of omstandigheden vaak tussen wal en schip vallen op de koop- en huurmarkt. Met Pension Almonde is Stad in de Maak het experiment aangegaan om rond deze diverse populatie een (tijdelijke) community op te bouwen. Op 22 april 2020 was de zoektocht naar ruimte voor deze stadsnomaden het onderwerp van de tweede online werksessie van Stad in de Maak. Tot nog toe heeft de stichting gebruik gemaakt van tijdelijk beschikbaar vastgoed – maar blijft dat wel beschikbaar, en wordt het geen tijd om een permanente plek zeker te stellen in de stad? Daphne Koenders doet in deze longread verslag.

De afgelopen 7 jaar nam Stad in de Maak verschillende panden in Rotterdam-Noord op tijdelijke basis– variërend van ca drie tot tien jaar in gebruik voor verschillende vormen van samen wonen, werken en ontmoeten.

In de Almondestraat, waar meer dan 50 mensen wonen en 11 buurtinitiatieven en sociale startups gebruik maken van de broedplaatsenfunctie in de plint van de straat, is de tijdelijkheid extreem (aanvankelijk 18 maanden, inmiddels verleng tot ca twee jaar). De levensvatbaarheid en maatschappelijke waarde van het pension Almonde, zoals de straat in de tussentijd is omgedoopt, lijkt na een jaar nomadiasch gebruik wel bewezen. Er is een businessplan in ontwikkeling om Pension Almonde als nomadisch stadspension te behouden en na de sloop weer op een andere plek voort te zetten. Dit kan opnieuw via tijdelijk beheer of door zelf panden vrij te kopen voor permanent coöperatief gebruik, twee opties die in de expertmeeting verkend werden. 

Tussen wal en schip
Vooralsnog lijkt het erop dat vooral woningcorporaties, die hun voorraad de komende jaren grootschalig moeten renoveren, aanbod zouden kunnen hebben in tijdelijke leegstand van woningen. De gemeente heeft een beperkte woningvoorraad en particuliere bezitters renoveren zelfden op de grotere schaal van een straat of een woningbok. Voor tijdelijk beheer a la Pension Almonde is het een voorwaarde dat woningcorporaties zoeken naar sociale manieren om leegstand te benutten. Woonstad Rotterdam werkt samen met antikraakorganisaties voor leegstandsbeheer, maar Woonstad faciliteert wel enkele wooncoöperaties waar wonen, kunst en maatschappelijke voorzieningen samenkomen en waar bewoners zelf het onderhoud op zich hebben genomen, vertelt projectleider wijkverbetering Mariëlle Bleekrode . De wooncoöperatie op de Wolphaertsbocht is een goed voorbeeld. Woningcorporatie de Samenwerking in Vlaardingen bemiddelt zelf in tijdelijke verhuur bij leegtand. Directeur Mark van der Velde: “Anti-kraakorganisaties kunnen moeilijk een uitzondering maken voor mensen die tussen wal en schip vallen. Door zelf te bemiddelen kunnen we iemand in nood die aan de balie komt helpen.”

In Pension Almonde wonen mensen die een andere levensstijl hebben dan past binnen het plaatje van woningcorporaties en huiseigenaren. Sommigen hebben daar bewust gekozen, anderen zijn onbedoeld in deze situatie terecht gekomen. Op 24 maart 2020 waren deze ‘moderne stadsnomaden’ het onderwerp van de eerste online werksessie van Stad in de Maak. Wie zijn de stadsnomaden? En is Rotterdam klaar voor deze groeiende groep met een nieuw soort ruimtevraag? 

Stadsnomaden zijn geen homogene groep, maar een mix van hoogopgeleide werkmigranten, zzp’ers in de creatieve sector, nieuwe Nederlanders, studenten, ondernemende eenlingen. Het zijn ook daklozen, bankslapers of vluchtelingen. Een ding hebben zij gemeen: via de gangbare wegen op de woningmarkt kunnen zij lastig een woning vinden. 

De wachtlijsten voor sociale huur zijn torenhoog, net zoals de huren in de particuliere sector. Om een huis te kopen moet je aan steeds strengere voorwaarden voldoen. Bovendien past de traditionele levensstijl helemaal niet bij deze mensen.

De moderne stadsnomade is op zoek naar betaalbare en onconventionele ruimte in de stad: woonruimte, werkruimte, kunstruimte, sociale ruimte en gedeelde ruimte. De afgelopen jaren klopte een groeiende groep mensen aan bij Stad in de Maak, die nu deels onderdak heeft in Pension Almonde. Het tijdelijke stadspension in 53 sloopwoningen in de Almondestraat in Rotterdam-Noord. Een nomadisch placemaking experiment dat de aanwezigheid van deze groep in de stad vertegenwoordigt.

Sloop van verwaarloosde en goedkope woningen is van alle tijden. En als de nood te hoog werd stonden er altijd mensen op die het niet langer pikten en hun woontoekomst in eigen hand namen.
Een prachtig voorbeeld van een even ludieke als bloedserieuze oproep om leegstand om te zetten in woonvrijheid is het ’lieverevolutionaire’ pamflet ‘In Holland Staat Un Huis’ dat door Provo 50 jaar geleden op 25 april 1966 werd gepubliceerd. Het is een eerste teken van en oproep voor de georganiseerde kraakbeweging van de jaren 1970-80. Als zodanig nog hartstikke actueel, niet alleen in Amsterdam, ook in Rotterdam. (meer…)

Over the past few years of creating affordable living- and workspace in the city, we have come a long way from the very few initiatives we had found acting in this field, to the current pool of citizens that are about to (or in de midst of!) taking part of the cities’ space into collective use. And like us, most of them have found that it is urgent to take this effort beyond the often temporary access we have been able to achieve till now. How can we secure permanent access and control over the spaces so vital to our lives?

On 28th of May, an international group of city makers came together at the Stoking House of City in the Making, to discuss the current state of affairs. It is interesting to see new urban communities arising from these efforts, and observe how they build a new future on the often disregarded, outlived or scrapped resources that are available in the city. But in the increasingly market dominated sphere in which even citizens’ initiatives find themselves acting, this often means that we have to take ourselves to that same market of real-estate to buy up the remains we aim to give a new, collective future. For most of us, that means a tough puzzle of mobilising enough capital to “save” the buildings for our cause.

Hence, we have extended discussing that challenge during the rest of the day in the context of the Re:Kreators network (aka fellow city makers) which is currently forming in Europe. One of the challenges is to match the acquisition of real estate (buying it in order to bring it into common, anti-speculative ownership) with the mission of keeping spaces affordable.

Of course, the exchange of experiences and expertise among the initiatives is already proving crucial and inspiring when facing this challenge. But we could take it a step further: by forming networks that can set up a revolving investment fund together, so that at least the seed funding necessary to make a start can be quickly mobilised. It is an idea quickly gaining traction in several of the discussions we have been feeding into: from the upcoming Re:Kreators to the VrijCoop (the Dutch branch of the Mietshäuser Syndikat) currently set up. A crucial bit of urban economy being re-invented?

On June 15, within City in the Making (Stad in de Maak) initiative in Rotterdam, STEALTH.unlimited are organising half-a-day seminar, moving between the floors of our building at Pieter de Raadtstraat. A group of about 20 participants (from Stockholm, Paris, Netherlands) will come together to reflect on our ongoing endeavour from the perspective of how and on which premises to common the city, in the context of the unravelling welfare state and re-emergent struggles for urban existence. The event is one of the final stages of STEALTH’s practice base PhD research at the Royal Institute of Art in Stockholm, titled Practices of the Essential In-between, which in parallel to urban commons and alternative economic models discusses role of spatial practices in these processes.

From 2014, City in the Making is engaged in bringing a fraction of the stalled public housing stock (back) to forms of common use, set in three apartment buildings right at the Central Station in Rotterdam, for a period of ten years. Although in itself a modest attempt, knowing that hundreds of apartments and workspaces in the city are lingering in the same status (as a result of disruptive governmental policies, but foremost due to mismanagement and speculative risk-taking of its current real-estate owners), the intent is to take it as a starting point to open up paths to the much larger potential of re-commoning these urban resources to collective benefit.

To provoke thoughts in this direction, we have asked input from Martijn Jeroen van der Linden (researcher at TU Delft / Economics of Innovation and Technology, who’s PhD thesis focuses on the purposes of money and capital, and aims to propose a new design for the monetary system), Aetzel Griffioen (political philosopher, co-ordinator of Skillcity Rotterdam, who researches new forms of collective prosperity and works on socio-ecologic education in neighbourhoods of Rotterdam-South) and Saskia van Stein (curator, director Bureau Europa Maastricht).

Limited number of places available, contact us for more info.